QuCaTS #2: Το φινάλε του Mass Effect 3

Ναι, είναι αλήθεια. Επειδή δεν έχετε βαρεθεί να διαβάζετε γι'αυτό το θέμα σε ΟΛΟ το υπόλοιπο internet (απορώ που δεν έχει γίνει ακόμη θέμα στις ειδήσεις του Star). Δεν θα κάνω επανάληψη του όλου controversy που δημιουργήθηκε γύρω από τον επίλογο του Mass Effect 3, ούτε για ποιο λόγο διαφωνώ με τις διαμαρτυρίες  των fans και την κίνηση της BioWare να τους κατευνάσει - ευτυχώς, επέλεξε το μικρότερο διαθέσιμο κακό, δηλαδή να επεκτείνει το τέλος και όχι να το αλλάξει, "αδειάζοντας" 100% τους σεναριογράφους της. Έχω ήδη γράψει 2000 λέξεις γι'αυτό το θέμα στο GameOver.gr, αν κάποιος χρειάζεται background.

Εδώ θα μιλήσω για την προσωπική μου άποψη πάνω στο φινάλε του Mass Effect 3 και γιατί πιστεύω ότι -γκασπ!- είναι μια χαρά όπως είναι. Προφανώς, από δω και μπρος υπάρχουν μεγάλα, χοντρά SPOILERS για το Mass Effect 3.

Κάθε συζήτηση που έχω κάνει γι'αυτό το θέμα καταλήγει αναπόφευκτα σε bullet points: λέω πώς μου  φάνηκε το φινάλε και ο συνομιλητής μου αρχίζει: "και τι έχεις να πεις για τα mass relays; Και ο στόλος που ξέμεινε στη Γη;" κλπ. κλπ. Γι'αυτό το λόγο, θα μιλήσω για το τέλος και γιατί, κατά την άποψή μου, λειτουργεί μια χαρά, χρησιμοποιώντας ένα-ένα τα παράπονα που έχω ακούσει.

Για να μην παρεξηγηθώ: δεν θεωρώ ότι το φινάλε είναι τέλειο. Υπάρχουν αρκετά πράγματα που θα προτιμούσα να είχαν χειριστεί πιο επιδέξια και γενικώς το σενάριο του ME3 θα μπορούσε να είναι αρκετά καλύτερα δουλεμένο. Αυτό που σε μεγάλο βαθμό το σώζει είναι η κλίμακά του και η παραδοσιακά καταπληκτική δουλειά που έχει γίνει στους χαρακτήρες, πράγματα τα οποία δημιουργούν σημαντικό συναισθηματικό δεσμό μεταξύ του παίκτη και του κόσμου του παιχνιδιού.

Εμπρός στα bullet points, λοιπόν.

• "Τι έκανε το Normandy στο τέλος; Και γιατί τελικά βγαίνουν από μέσα οι σύντροφοι που είχες κάτω στη Γη; Πότε πρόλαβε ο Joker να τους μαζέψει;"

Η ειλικρινής απάντηση, είναι ότι προφανώς οι συγγραφείς ήθελαν να δει ο παίκτης αυτούς ακριβώς τους συντρόφους στο τέλος. Άλλωστε, αν αυτούς πήρες μαζί σου στην τελευταία αποστολή, μάλλον θα είχες κάποιο ιδιαίτερο δέσιμο μαζί τους, είτε συναισθηματικό, είτε λειτουργικό (μπορεί να ήταν οι πιο αποτελεσματικοί στη μάχη). Το δικό μου κριτήριο ήταν μεικτό - ο Garrus και η Liara αποτελούν ιδανικό συμπλήρωμα στη μάχη, ενώ η φιλία της Shepard μου με τον πρώτο και ο έρωτάς της με τη δεύτερη είναι ένας πυλώνας της δικής μου ιστορίας του Mass Effect από το πρώτο παιχνίδι ακόμα. Η τελευταία σκηνή σου λέει, ουσιαστικά, "Έι, κοίτα! Είναι αυτοί που συμπαθείς, που αγαπάς! Είναι καλά! Τους έσωσες!"

Αλλά και εντελώς σχολαστικά αν το πάρουμε, δε βλέπω γιατί είναι τόσο δύσκολο το Normandy να έκανε μια διάσωση της τελευταίας στιγμής. Ξέρουμε ήδη ότι είναι από τα πιο γρήγορα (αν όχι το πιο γρήγορο) σκάφη στο γαλαξία και έχουμε δει δεκάδες παραδείγματα όπου ο Joker κάνει απότομες βουτιές και αποδράσεις της τελευταίας στιγμής από πλανήτες. Επιπλέον, όταν εμφανίζεται ο Harbinger και η παρέα του, ο ναύαρχος Hackett διατάζει "κάθε διαθέσιμο σκάφος" να κινηθεί προς αναχαίτισή του. Τι θα εμπόδιζε, λοιπόν, το Normandy να προσπαθήσει να κυνηγήσει τον Harbinger και αφού ο τελευταίος τα κάνει Γης Μαδιάμ, να μαζέψει στα γρήγορα όποιον απέμεινε; Το ψείρισμα στην παραπάνω εξήγηση πάει σύννεφο, αλλά έι, αυτοί άρχισαν.

• "Είναι ηλίθιο που καταστράφηκαν τα mass relays! Στο Arrival είπαν ότι όταν καταστρέφεται ένα mass relay, παίρνει μαζί του και το πλανητικό σύστημα στο οποίο βρίσκεται! Τώρα τι άλλαξε;"

Δεν βλέπω γιατί άλλαξε κάτι. Ναι, τα mass relays καταστράφηκαν. Ναι, πιθανότατα πήραν μαζί τους και τα πλανητικά συστήματα στα οποία βρίσκονται (αν και κυκλοφορεί μια φήμη ότι αυτό δεν ισχύει τελικά και ότι θα το εξηγήσει η BioWare το καλοκαίρι με το "The Complainer's Guide to the Mass Effect 3 Ending" DLC το καλοκαίρι). Για μένα, δεν τίθεται καν θέμα. Ναι, τα mass relays πήραν τα πάντα μαζί τους. Σε περίπτωση που δεν το προσέξατε, είναι το τέλος του κόσμου. Το όλο νόημα του φινάλε είναι ότι ο κύκλος των 50.000 χρόνων τελικά δεν σταματιέται. Αυτό που γίνεται, ανάλογα με την επιλογή που θα κάνεις στο τέλος, είναι ότι ο νέος κύκλος ξεκινά, τελικά, με νέα δεδομένα - δεδομένα που δεν υπήρχαν στους προηγούμενους. Αυτή είναι η παρακαταθήκη της Shepard: ένας νέος γαλαξίας, από τις στάχτες του παλιού, όπου η απειλή των Reapers, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, δεν υφίσταται πια.

• "Τι απέγινε ο στόλος που συγκέντρωσες; Ξέμειναν όλοι στην κατεστραμμένη Γη, δεν έχουν τρόπο να φύγουν, θα αρχίσουν να σκοτώνονται μεταξύ τους και θα τρώνε τις σόλες των παπουτσιών τους!"

Ήσυχα, Τζόε. Ο στόλος μπορεί όντως να καταστράφηκε. Βασικά, εφόσον ανατινάχτηκε το mass relay, πιθανότατα θα πήρε κάμποσο κόσμο μαζί του. Άλλωστε είπαμε: είναι το τέλος του κόσμου. Φαντάζομαι, όμως, ότι αρκετοί θα γλύτωσαν, όπως θα γλύτωσε το Normandy. Κάποιοι ίσως ναυάγησαν σε άλλους πλανήτες. Κάποιοι άλλοι, χωρίς mass relays πια, και μόνο με τα FTL τους, ίσως να πάρουν το (μακρύ) δρόμο του γυρισμού σε ό,τι έχει απομείνει από τις πατρίδες τους ή προς αναζήτηση νέας πατρίδας και νέας αρχής.

• "To Αστρο-Παιδί και η εξήγησή του για τους Reapers δεν βγάζουν νόημα, είναι αντιφατικά ('Yo dawg, I heard you don't wanna get killed by synthetics so I made some synthetics to kill you every 50K years so you won't get killed by synthetics') και αποτελούν φτηνό σεναριακό εύρημα της τελευταίας στιγμής."

Σεναριακό εύρημα της τελευταίας στιγμής; Ναι, μάλλον είναι. Το θέμα, βλέπετε, με μακρόβιες αφηγήσεις όπως αυτή του Mass Effect, είναι ότι κάποια στιγμή πρέπει να πάρουν τέλος. Και εκεί πρέπει να αναρωτηθείς τι είδους ιστορία διηγιόσουν όλο αυτό το διάστημα (και σε πολύ λίγες περιπτώσεις είναι προσχεδιασμένο αυτό. Όπως δεν ήταν προσχεδιασμένο στο Lost, όπως δεν ήταν προσχεδιασμένο στο Battlestar Galactica, όπως δεν ήταν προσχεδιασμέν στο Dark Tower. Η πραγματικότητα κάνει αυτό το πράγμα εξ ορισμού πολύ δύσκολο). Προσπαθώντας να απαντήσουν στο ερώτημα αυτό, οι σεναριογράφοι της BioWare, στράφηκαν σε μια από τις κύριες θεματικές της σειράς: τη διαμάχη μεταξύ οργανικής και τεχνητής ζωής και το τι σημαίνει, τελικά, να είσαι ζωντανός. Και επέλεξαν να κάνουν αυτό τον τελικό ακρογωνιαίο λίθο του φινάλε. Είναι ό,τι καλύτερο μπορούσαν να κάνουν; Ίσως όχι. Είναι αταίριαστο με την υπόλοιπη φιλοσοφία της σειράς; Επίσης όχι, κατά τη γνώμη μου. Και στα τρία παιχνίδια έχεις κληθεί να πάρεις αποφάσεις στη συγκεκριμένη διαμάχη, είτε υπέρ της οργανικής ζωής είτε υπέρ της αρμονικής συμβίωσης των δύο. Η θεματική, μάλιστα, αποκτά άλλη διάσταση από το 2 και μετά, όταν η Shepard πλέον γίνεται η ίδια cyborg, μια μείξη δηλαδή των δύο μορφών ζωής. Δεν μου φαίνεται, λοιπόν, παράταιρο, και σίγουρα όχι φτηνό, να γίνει αυτό η κατάληξη του σεναρίου.

Όσο για το θέμα με τους synthetics; Επίσης δε βλέπω το πρόβλημα. Προσωπικά μου αρέσει το concept του κύκλου, ότι τα ίδια γεγονότα επαναλαμβάνονται μέχρι να υπάρξει κάποια διαφοροποίηση (η διαφοροποίηση ούσα, η ολοκλήρωση του Crucible, κάτι που δεν είχε επιτευχθεί ποτέ πλήρως). Το σχέδιο της κατανάλωσης της οργανικής ζωής από τη συνθετική για να τη σώσει από τη σύγκρουση με τη συνθετική ζωή ακούγεται όντως αντιφατικό, αλλά κανείς δεν είπε ότι ο Catalyst, η αρχαία αυτή AI, είναι ο Θεός κι ότι έχει τις σωστές απαντήσεις. Είναι ένα σχέδιο που βασίζεται σε μια ψυχρή, ρομποτική λογική - άλλωστε, δεν έχουμε ιδέα πώς δημιουργήθηκε και προγραμματίστηκε αυτή η AI εξ αρχής. Όσο για το πρόβλημα ότι μπορείς να αντικρούσεις τη λογική της AI λόγω των όσων κατάφερες με την EDI και τους geth, η αλήθεια είναι πως δεν μπορείς. Τίποτα δεν εγγυάται ότι η ειρήνη ανάμεσα στους quarians και τους geth μπορεί να κρατήσει, πχ. Καλή διάθεση υπάρχει, αλλά είναι προφανές ότι αρκεί μία στιγμή πανικού και κακής κρίσης για να ξεκινήσουν όλα ξανά από την αρχή.

Τέλος, το Αστρο-Παιδί. Ναι, εδώ δυσαρεστήθηκα κι εγώ. Κι αυτό γιατί δεν μου άρεσε εξαρχής η επιλογή να γίνει το παιδάκι της αρχής η έκφραση της ανθρωπότητας για τη Shepard. Είναι ένα τεμπέλικο εύρημα - ένα παιδάκι που σκοτώνεται είναι ο πιο εύκολος τρόπος να προκαλέσεις το συναίσθημα το κοινού, γιατί, ε, είναι ένα παιδάκι που σκοτώνεται. Τι άλλο θες; Μπορεί, αν παίζεις με γυναίκα Shepard, να προσθέτει μια ενδιαφέρουσα διάσταση μητρικού ενστίκτου, αλλά κι αυτό είναι κάτι που δεν αξιοποιείται ποτέ από το σενάριο. Πιο αποτελεσματικό θα ήταν αν, π.χ. ο Catalyst έπαιρνε τη μορφή του πρώτου συντρόφου που χρειάστηκε να θυσιάσεις ποτέ στη σειρά - του Kaidan ή της Ashley, ανάλογα ποιος την πάτησε. Και έτσι, θα είχαμε και καλύτερο voice acting στη σκηνή του φινάλε.

• "Καμμία από τις επιλογές μου δεν είχε νόημα. Αφού όλα καταστράφηκαν στο τέλος, τι νόημα είχε που έσωσα τους geth, τι σημασία είχε που θεράπευσα το genophage, και τι έγινε που άφησα τους rachni να φύγουν;"

Καμμία από τις επιλογές δεν είχε νόημα; Αυτό ειδικά το παράπονο με τρελαίνει. Όλο το Mass Effect 3 αλλάζει δραστικά τόσο από τις επιλογές που έκανες στα προηγούμενα δύο παιχνίδια, όσο και από αυτές που κάνεις σε αυτό. Μιλάμε για διαφορετικές καταλήξεις των sub-plots, διαφορετικούς διαλόγους, άλλους χαρακτήρες. Το γεγονός ότι όλα αυτά δεν αντικατοπτρίζονται στο φινάλε ένα-ένα δεν αναιρεί το νόημά τους. Προσωπικά, μπορώ να δεχθώ ότι οι σεναριογράφοι ήθελαν η σειρά να τελειώσει με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Έτσι, περιόρισαν τις απόλυτα τελευταίες στιγμές του παιχνιδιού σε τρεις επιλογές που δεν διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, γιατί αυτή είναι η κατάληξη του σύμπαντος που έφτιαξαν. Όμως ο δρόμος μέσω του οποίου έφτασα μέχρι εκεί, όχι μόνο αλλάζει άρδην ανάλογα με τις επιλογές που έκανα, αλλά έχει και έξτρα συναισθηματικό βάρος στις τρεις τελευταίες επιλογές - ναι, στις τρεις χαζές τελευταίες επιλογές, κόκκινο, πράσινο και μπλε.

Τι εννοώ: η δική μου επιλογή ήταν το synthesis, το τελικό αμάλγαμα οργανικής και συνθετικής ζωής. Ήταν αυτονόητη επιλογή, με βάση το πώς έπαιξα το παιχνίδι ως τότε. Η Shepard μου όχι μόνο υποστήριξε και αγωνίστηκε για το δικαίωμα όλων των φυλών στη ζωή, θεραπεύοντας το genophage, αφήνοντας τους rachni να φύγουν ελεύθεροι κλπ. αλλά υπερασπίστηκε και το δικαίωμα των συνθετικών να θεωρούνται ζωντανοί, συμφιλιώνοντας τους quarians και τους geth και ενθαρρύνοντας την EDI να εξερευνήσει τον συναισθηματικό δεσμό της με τον Joker. Η τελική ένωση συνθετικής και οργανικής ζωής προκύπτει στο σενάριο σχεδόν αβασάνιστα.

Όσο για το άλλο παράπονο σχετικά με τη συγκεκριμένη επιλογή:

• "Το 'synthesis' φινάλε πάει ενάντια στις κεντρικές ιδέες της σειράς, γιατί θέτει την απόλυτη ομοιογένεια σαν ιδανικό, τη στιγμή που η σειρά πρεσβεύει ότι όλοι έχουμε δικαίωμα στη ζωή, ακριβώς λόγω της διαφορετικότητας και της ποικιλίας που μας διακρίνει!"

Πού ακριβώς μιλάει αυτή η επιλογή για ομοιογένεια; Ποτέ δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο. Ναι, η ένωση οργανικής και συνθετικής ζωής δημιουργεί ένα νέο είδος ζωής, αλλά πουθενά δεν υπάρχει η υπόνοια ότι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ότι η νέα ζωή δεν έχει καμμία ποικιλία ή διαφορετικότητα. Ίσα ίσα, αυτό που μοιάζει να υπονοείται, είναι ότι η νέα αυτή μορφή ζωής διαθέτει τα προτερήματα, αλλά και τα ελαττώματα, και των δύο στοιχείων από τα οποία αποτελείται. Απλώς, δίνει τέλος στη σύγκρουση μεταξύ οργανικής και συνθετικής ζωής.

• "Δεν ολοκληρώνονται οι ιστορίες των χαρακτήρων! Δεν ξέρω τι απέγιναν οι σύντροφοί μου. Τι απέγιναν οι krogan; Τι έγινε με τους quarians και τους geth;"

Οι ιστορίες των χαρακτήρων ολοκληρώνονται. Ο κύκλος του κάθε χαρακτήρα γίνεται πλήρης τη στιγμή που μιλάς με όλους τους στη Γη, λίγο πριν την τελική επίθεση. Όλοι έχουν αλλάξει με κάποιο τρόπο κοντά σου, όλοι τους έχουν μάθει κάτι από σένα και εσύ έχεις μάθει κάτι από αυτούς. Πρόκειται για πολύτιμες εμπειρίες που βασίζονται στο σύνολο των τριών παιχνιδιών και δίνουν ξεχωριστό βάρος στους χαρακτήρες αυτούς. Το τι απογίνονται μετά, πολύ απλά δεν έχει σημασία για την αφήγηση. Πώς γίνεται το ταξίδι του Garrus μέσα από την αυτο-αμφισβήτηση προς την τελική αποδοχή του εαυτού του καλύτερο, αν απλώς προσθέσεις μια ταμπελίτσα που λέει, "και μετά ο Garrus έγινε σερίφης του διαστήματος και την άραξε σε ένα ήσυχο χωριό στον Palaven"; Δεν γίνεται. Το ίδιο ισχύει και με όλους τους υπόλοιπους. Είτε ζουν, είτε πεθαίνουν στην τελική μάχη, οι χαρακτήρες αυτοί έχουν ολοκληρώσει το αφηγηματικό τους ταξίδι.


Όσο για την κατάληξη των υπόλοιπων γεγονότων, ισχύει το ίδιο: ολοκληρώθηκαν όταν έπρεπε. Το γεγονός ότι δεν θα δούμε τον Wrex να ηγείται της νέας εποχής των krogan δεν έχει σημασία. Ούτε ότι οι quarians και οι geth πιθανότατα δεν θα χαρούν τον Rannoch που είχαν στερηθεί τόσα χρόνια. Σημασία έχει ότι οι συγκεκριμένες επιλογές έγιναν τη στιγμή που έγιναν, με τα δεδομένα εκείνης της στιγμής. Το να κάνεις το καλύτερο που μπορείς, ή έστω αυτό που θεωρείς σωστό την κάθε δεδομένη στιγμή πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Μπορεί να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς και αμέσως μετά να σε χτυπήσει θεομηνία (π.χ. ένα mass relay) Αυτό το πράγμα δεν στερεί από την επιλογή σου το ηθικό της βάρος. Κατά μία έννοια, όλο το Mass Effect 3 είναι ένας επίλογος, στον οποίο ολοκληρώνονται plot threads που ξεκίνησαν από το 1 ακόμη, πολύ πριν φτάσουμε στα τελευταία αυτά δέκα λεπτά.

• "Αφού μια από τις επιλογές είναι να ελέγξεις τους Reapers, γιατί δεν σου δίνει την επιλογή να συμφωνήσεις με τον Illussive Man; Εγώ έπαιξα σαν Renegade Space Bastard και έτσι ήθελα να κάνω!"

 Ναι, σε αυτό θα συμφωνήσω. Θα μπορούσε να δοθεί πιο κομψά η συγκεκριμένη επιλογή. Θα μπορούσες, μάλιστα, να γίνεις ακόμα χειρότερος Renegade Space Bastard κι από τον Illussive Man. Το σεναριακό περιθώριο οπωσδήποτε υπήρχε, άσχετα από την τελική έκβαση. Γενικά, θα μπορούσαν οι τρεις επιλογές του τέλους να δοθούν πιο κομψά και όχι με την εμφάνιση τριών κουμπιών διαφορετικού χρώματος. Αλλά δεν με πειράζει που αυτές ήταν οι τρεις τελικές επιλογές, ακριβώς για τον λόγο που αναφέρω παραπάνω: εκεί ήθελαν οι σεναριογράφοι να τελειώσει το σύμπαν τους. Τελεία.

• "Οι Reapers καταλήγουν ανέκδοτο! Είναι τα ζωάκια του Αστρο-Παιδιού και κάνουν το θέλημά του και δεν είναι ο Space Cthulhu που φοβόμασταν!"

Συγγνώμη, όχι. Μόνο το γεγονός ότι στο Mass Effect 3, που είναι γεμάτος ο τόπος από Reapers, φτύνεις αίμα για να σκοτώσεις τρεις από δαύτους, και το αφεντικό τους σκάει μύτη για δύο λεπτά και σε κάνει του αλατιού, δείχνει ότι οι Reapers μόνο ανέκδοτο δεν είναι, κι ας είναι τα ζωάκια του Αστρο-Παιδιού. Η απειλή των Reapers διαθέτει την κλίμακα και το βάρος που της αρμόζουν.

• "Η BioWare επίτηδες έκανε το τέλος έτσι για να πουλήσει καλύτερο τέλος με DLC γιατί είναι απατεώνες και σκοτώνουν κουταβάκια στις ελεύθερες ώρες τους! Είναι προφανές, γιατί ισχύει το Indoctrination theory και με βάση αυτό, θα μας πουλήσουν το πραγματικό τέλος. Τa videogames πέθαναν!"

Και πάλι, συγγνώμη, όχι. Το DLC που, όπως έχει τονίσει η BioWare, θα επεξηγεί το τέλος χωρίς να το αλλάζει, θα κυκλοφορήσει δωρεάν. Άρα πάει αυτό το θέμα. Το Indoctrination theory (ότι τα τελευταία δέκα λεπτά αποτελούν πλύση εγκεφάλου της Shepard από τους Reapers και στο πραγματικό τέλος θα ξυπνήσει και θα τους κάνει κιμά) είναι κάτι που υποστηρίχθηκε από τους fans και ποτέ από την BioWare. Αν επιλέξουν να το ενσωματώσουν με κάποιο τρόπο στο φινάλε, και πάλι δεν έχει σημασία, γιατί το DLC θα είναι δωρεάν.

Είμαι λιγότερο διατεθειμένος να υποστηρίξω το μήνυμα στο τέλος που καλεί τους παίκτες να "προσθέσουν στο θρύλο του Shepard μέσα από πρόσθετο περιεχόμενο και DLC". Ναι, αφήνει άσχημη γεύση στο στόμα και αντικατοπτρίζει μια δυσάρεστη πλευρά της βιομηχανίας. Αλλά είναι προφανές ότι ό,τι DLC σκόπευε να πουλήσει η BioWare για το ME3 λαμβάνει χώρα ΠΡΙΝ τα γεγονότα του φινάλε. Πέραν του γεγονότος ότι, όπως είπαμε, στο τέλος τελειώνει ο κόσμος, το παιχνίδι μετά τα credits και το μήνυμα περνάει τον παίκτη σε ένα σημείο περίπου τρεις ώρες πριν το φινάλε, δηλαδή λίγο πριν αρχίσουν οι τελευταίες αποστολές. Επίσης, οι δημιουργοί του παιχνιδιού έχουν τονίσει στο παρελθόν ότι ό,τι DLC κυκλοφορήσει για το ME3, αλλά και ό,τι άλλο spin-off παιχνίδι κυκλοφορήσει στο εν λόγω σύμπαν, θα τοποθετείται σεναριακά πριν το τέλος του 3. Γιατί το τέλος του 3 είναι και το τέλος του κόσμου του Mass Effect όπως τον ξέρουμε. Η ιστορία λήγει. Finito. Τέρμα. Ό,τι DLC κυκλοφορήσει, αλλά και ό,τι spin-off και οτιδήποτε άλλο, είναι κανείς ελεύθερος να το αγνοήσει. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι δεν θα του στερήσει τίποτα από την συνολική εμπειρία.

Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλα bullet-points. Επίσης, πρέπει να τονίσω ότι ξέρω ότι πολλοί θα διαφωνήσουν με τα παραπάνω και δεν μπορώ να κάνω τίποτα γι'αυτό. Σκοπός μου ήταν να εξηγήσω τι εννοώ όταν λέω ότι το τέλος του Mass Effect 3 με ικανοποίησε, έχοντας λάβει υπόψη όλα τα παράπονα που υπάρχουν. Δεν έχω αγνοήσει το σενάριο, ούτε τους χαρακτήρες. Ίσα ίσα, λίγα παιχνίδια έχουν καταφέρει να με συγκινήσουν όσο αυτή η σειρά, ακριβώς λόγω της πλούσιας δουλειάς σε αυτό τον τομέα. Αν ένιωθα μια μικρή πικρία στο τέλος του ME3, ήταν ακριβώς το γεγονός ότι στεναχωριόμουν που τέλειωσε.

Και θα επαναλάβω ότι, αν μη τι άλλο, αυτός είναι και ο λόγος που βλέπουμε όλες αυτές τις διαμαρτυρίες. Το να ακούς ανθρώπους να διαμαρτύρονται για το σενάριο ενός videogame, έναν τομέα στον οποίο τα περισσότερα παιχνίδια ομολογουμένως πάσχουν, είναι ενδεικτικό του πόσο έχουν δεθεί με αυτές τις ιστορίες και αυτούς τους χαρακτήρες - το οποίο, με τη σειρά του, δείχνει πόσο δυνατά είναι αυτά τα στοιχεία.

Προσωπικά, δεν θα κρατήσω την ανάσα μου για το "επεξηγηματικό" DLC που αναμένεται το καλοκαίρι. Κι αυτό γιατί η εμπειρία μου με το ME3 (και, τελικά, με ολόκληρη την τριλογία Mass Effect) είναι πλήρης. Για μένα, είναι μια επική ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, που με συνάρπασε, με κράτησε προσηλωμένο, με συγκίνησε, με έκανε, σε σημεία, να δακρύσω και με άφησε με μια γλυκόπικρη αίσθηση - αφενός γιατί θα μου λείψουν αυτοί οι χαρακτήρες και αφετέρου επειδή ξέρω ότι δύσκολα θα ξαναβρώ μια αφήγηση τέτοιου επιπέδου σε ένα videogame. Ευτυχώς, η BioWare θα συνεχίσει να δημιουργεί παιχνίδια και επίσης, υπάρχουν ακόμη δημιουργοί όπως ο Chris Avellone και ο Ken Levine, που κρατούν τη σημαία του διαδραστικού storytelling ψηλά.